Ubushakashatsi bugaragaza uko indwara zo mu mutwe zibasiye abagabo kurusha abagore mu Rwanda

Yisangize abandi

Indwara zo mu mutwe zigenda ziyongera ku rwego rw’Isi, no mu Rwanda zigahinduka ikibazo gikomeye kuko nibura umuntu 1 muri 5 aba yarigeze kugira ikibazo kijyanye n’ubuzima bwo mu mutwe.

Izi ndwara zimaze imyaka isaga 50 zivurirwa mu Bitaro bya Ndera, ariko umubare w’ababigana urenze ubushobozi bwabyo ku kigero cya 116%. Muri 2024/2025 byakiriye abarwayi 119.859, biyongereyeho hafi 18% ugereranyije n’umwaka wabanje.

Mu kiganiro IGIHE yagiranye na Dr. Arthur Rukundo umaze imyaka 20 akorera muri Ndera, yasobanuye icyongereye indwara zo mu mutwe, abahungabanywa kurusha abandi n’ibikwiye gukorwa ngo ikibazo kigabanuke.

Indwara zigaragara cyane

Dr. Rukundo yavuze ko abarwayi baza i Ndera batari bose bafite ibisazi nk’uko bikunda kuvugwa, kuko hari n’abaza bafite indwara z’imyakura. Muri 2024/2025, indwara zo mu mutwe zakiriwe zari 66.335 naho iz’imyakura 53.524.

Indwara zikunda kuboneka ni igicuri (Epilepsy) aho abarwayi 36.097 bangana na 29% by’abakiriwe, naho Schizophrenia yo izwi nk’uburwayi bukomeye bwo mu mutwe yakiriwe ku gipimo cya 20% by’abarwayi bose.

Hari n’indwara yibasira ubwonko igaragara mu buryo butunguranye izwi nka ATPD, ishobora guterwa n’umunaniro mwinshi, agahinda cyangwa ibiyobyabwenge.

Abagabo n’urubyiruko ni bo benshi bavurwa

Mu mashami ya Ndera atandukanye arimo Niboye na Butare, i Ndera hakira abarwayi benshi kurusha ahandi. Mu 2023/2024, i Ndera hakiriwe 68% by’abarwayi bose.

Dr. Rukundo yavuze ko abagabo aribo baza ku bwinshi ku kigero cya 54%, cyane cyane bitewe n’ingaruka z’ibiyobyabwenge. Agahinda gakabije kava ku bibazo by’ubuzima cyangwa kubura umukunzi na ko ni kimwe mu bituma benshi bivuza.

Acute Psychosis na yo ni indwara ikunze kwibasira abantu bahuye n’ibibazo bikomeye ku buryo ubwonko bwahungabana, umuntu akumva amajwi cyangwa akabona ibyo abandi batabona. Ibi kandi bishobora guterwa n’urumogi kuko imisemburo yo mu bwonko ihinduka.

Hari abarwayi bamaze imyaka myinshi i Ndera

Muri Ndera hari abantu 36 baturage batabasha gusubizwa mu miryango yabo kuko babataruye. Hari n’umwe umaze imyaka irenga 30 yaje aturutse i Burundi.

Bamwe bamara ibyumweru byinshi mu bitaro bigatuma imiryango ibatererana, abandi bakazanwa n’inzego z’umutekano kubera ibibazo bakoresha.

Icyo impinduka ku buzima bw’umwana bivuze

Dr. Rukundo yavuze ko impamvu indwara zo mu mutwe ziyongera harimo n’uburere buke, ikoreshwa ry’imbuga nkoranyambaga n’amafilime atari ku rwego rw’abana.

UN igaragaza ko 1/10 cy’abana bari hagati y’imyaka 10–19 bagira ibibazo byo mu mutwe bishingiye ku ikoranabuhanga.

Avuga ko ubuzima bwo mu mutwe butangirira mu nda ya nyina, kuko uburyo umubyeyi abayeho n’uko yitwara bishobora kugira ingaruka ku mwana kugeza no ku kuvukana autisme cyangwa ADHD.


Yisangize abandi

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *